De glastuinbouwsector in de grensregio behoort tot de absolute wereldtop. De huidige energiecrisis zorgt er echter voor dat er in de glastuinbouw een grote nood is ontstaan om het energieverbruik te verminderen. Daarenboven heeft de Europese Unie de ambitieuze doelstelling om klimaatneutraal te zijn tegen 2050.

Om deze klimaatdoelstelling te kunnen behalen is dus nog onderzoek nodig zodat nieuwe innovaties kunnen geïmplementeerd worden in de praktijk. Bovendien is de huidige energiecrisis een sterke motivator voor de glastuinbouwbedrijven om energiebesparende maatregelen toe te passen en zo opnieuw rendabel te worden.

Achtergrond van het project

De glastuinbouwsector in de grensregio Nederland-België wordt gekenmerkt door hoge producties en hoge kwaliteit. Zo bedraagt in Vlaanderen het totale glastuinbouwareaal 1.643 ha of 0,25% van het Vlaamse landbouwareaal maar draagt bij tot bijna 10% van de totale landbouwproductiewaarde.

De hoge productie en kwaliteit van de glastuinbouwsector heeft echter een keerzijde: de sector heeft een zeer hoog energieverbruik en broeikasgasemissies (CO2). Zo dragen de slechts 1.643 ha glastuinbouwsector in Vlaanderen anno 2018 bij tot 45% van het energieverbruik van de totale landbouwsector.

De huidige energiecrisis is een duw in de rug /creëert de noodzaak om het energieverbruik te minderen. Daarenboven heeft de Europese Unie de doelstelling om klimaatneutraal te zijn tegen 2050 en wenst de Provincie Oost-Vlaanderen deze klimaatneutraliteit al tegen 2040. In Vlaanderen streeft men naar een reductie van de energetische emissies vanuit de landbouw met 44% ten opzichte van 2005 tegen 2030.

Het Vlaanderen Nederland Interreg project ‘GLITCH’ (2018-2021) toonde aan dat veel energie kan bespaard worden in de glastuinbouwsector door de inzet van nieuwe energieschermen in combinatie met het gebruik van een balansventilatiesysteem en een geoptimaliseerde teeltsturing. Hierdoor was het mogelijk om ~70% energie te besparen t.o.v. het gemiddelde Vlaamse glastuinbouwverbruik. Hiermee werd de drempel van <10m³ aardgasequivalent/m²/j gehaald en dit met behoud van productie en kwaliteit. (zie www.glitch-innovatie.eu).

Korte inhoud

Het huidige Interreg project ENERGLIK bouwt hierop verder en wenst aan te tonen hoe een klimaatneutrale glastuinbouw en een economische rendabele glastuinbouw kunnen samensporen.

Om dit te realiseren, wordt gefocust op vier innovatietrajecten:

1. Doorontwikkeling van energiebesparende dag- en nachtschermen en hun meettechnieken (UGent en WUR)
2. Optimalisatie van ontvochtiging van de lucht in de serre (UGent)
3. Captatie, opzuivering en opslag van CO2 uit rookgassen om op het juiste moment te kunnen doseren (Thomas Moore)
4. Ontwikkeling en optimalisatie van sensortechniek om de aanwezige schimmeldruk op te volgen en de teelsturing te ondersteunen (Universiteit Maastricht).

De ontwikkelingen die voortvloeien uit deze innovatietrajecten worden geïmplementeerd in praktijkomstandigheden op de proefcentra van het Proefcentrum Hoogstraten, Proefstation voor de Groenteteelt en Botany. Op het einde van elke teeltproef wordt bekeken hoeveel energie effectief bespaard werd (door ILVO, ondersteund UGent). Vervolgens zet ENERGLIK er sterk op in om deze innovatietrajecten door te vertalen naar de praktijk a.d.h.v. demonstratieproeven bij de proefcentra en een pilootbedrijf.

In een laatste fase van het project schrijft UGent en WUR samen met de stakeholders gestandaardiseerde meetprotocollen uit die de energiebesparingperformantie van schermen bepalen. Hierdoor kunnen tuinders schermen vergelijken en een optimale kas ontwerpen aangepast aan hun behoeftes. Bovendien wordt de innovatie en concurrentie tussen de schermproducenten aangewakkerd. Tot slot wordt door het ILVO de milieuduurzaamheid en economische haalbaarheid van de innovatietrajecten becijferd en verzorgen de proefcentra een roadmap hoe deze technieken kunnen bijdragen tot een effectieve klimaatneutrale glastuinbouw tegen 2050.

UGent is pionier bij de ontwikkeling van een klimaatneutrale glastuinbouw

UGent/De onderzoeksgroep Toegepaste Thermodynamica en Warmteoverdracht heeft samen met het ILVO altijd een prominente rol gespeeld bij de (wereldwijde) ontwikkeling van een klimaatneutrale en rendabele glastuinbouw.

De eerste aanzet was een doctoraatsbeurs waarin onderzoeker Filip Bronchart bepaalde dat schermen, energie-efficiënte ontvochtiging en efficiënte CO2 generatie (CO2P) de basis vormen van een klimaatneutrale glastuinbouw. Uit zijn analyse bleek dat technologieën hiervoor haalbaar zijn maar niet (markt)beschikbaar. Hierdoor heeft UGent en ILVO de komende jaren ingezet op de ontwikkeling van energie balancerende schermsystemen en de dampwarmtepomp (als energie-efficiënte ontvochtiging). Dit leverde in het vorige Interreg project GLITCH de eerste mooie resultaten op met het wereldrecord “meest energiezuinige kas voor onze klimaatgordel” of een 70% lagere warmtevraag in vergelijking met de klassieke teelt en dit met behoud van productie.

Het huidige ENERGLIK project gaat verder in de ingeslagen richting en heeft als doelstelling een kas te realiseren met een 90% lagere warmtevraag t.o.v. de klassieke teelt (+idem productie). Ook hier speelt UGent opnieuw een prominente rol in de aanlevering van nieuwe technologieën i.s.m. verschillenden (industriële) partners.

Dit project en het wetenschappelijk werk van UGent moeten dan ook aanzien worden als een belangrijke mijlpaal voor de transitie van de glastuinbouwsector in Vlaanderen en Nederland.