Wanneer het verleden wordt betwist, worden de monumenten als eerste vernietigd. De herdenkingskoorts die in 1989 in Europa begon met de val van communistische symbolen, zet zich voort met het verwijderen van monumenten van personen die verband houden met rassendiscriminatie en slavernij. Hoewel deze symbolen allen een verschillende politieke context hebben en tot verschillende historische tijdperken behoren, weerspiegelen de verhitte debatten erover een tektonische verschuiving in historische narratieven die herinneringen hebben vrijemaakt die tot dan toe bevroren waren. Lenin, Dzerzhinsky, Stalin, koning Leopold II van België, Cecil Rhodes, Joseph Gallieni, Edward Colston, Victor Schoelcher, Christopher Columbus - de lijst van helden uit het verleden die schurken werden, is niet uitgeput.

In sommige gevallen kunnen de diepe meningsverschillen over de monumenten en het herdenkingsbeleid erachter een confrontatie veroorzaken, niet alleen binnen een samenleving, maar ook tussen staten (de zogenaamde ‘memory wars’). Zo zijn de monumenten voor Stephan Bandera (Oekraïne), Josef Tizo (Slowakije), de oude koning Alexander de Grote (Noord-Macedonië) heel controversieel in termen van interstatelijke betrekkingen. Een van de recente voorbeelden is een conflict tussen de Russische Federatie en de Tsjechische Republiek over de ontmanteling van het monument voor maarschalk Ivan Konev in Praag, die door veel Tsjechen wordt gezien als een symbool van de Sovjetbezetting. Als reactie hierop introduceerde Rusland een wet met extraterritoriale werking (april 2020), waardoor het een misdaad is om Sovjet-oorlogsmonumenten niet alleen in Rusland, maar ook in het buitenland te vernietigen.

Te midden van de discussies over de monumenten en controversiële erfenissen die ze vertegenwoordigen, worden de essentiële vragen meestal genegeerd: hoe moeten de monumenten worden behandeld die tegengestelde betekenissen oproepen binnen en tussen samenlevingen? Wat moet er gebeuren met de monumenten waarvan de boodschappen onverenigbaar zijn met fundamentele constitutionele waarden en mensenrechten, waaronder non-discriminatie, en vreedzaam samenleven? - Vernietigen of behouden? Door de eeuwen heen hebben totalitaire regimes de monumenten verwijderd waar ze het niet mee eens waren. Moeten de democratieën dan ook deze weg volgen?