Kwetsbare groepen dragen een onevenredige ziektelast in vergelijking met meer gegoede groepen (ook “ongelijkheid in gezondheid” genoemd). Eén van de meest treffende voorbeelden is roken. Kinderen uit kansarme gezinnen worden al van jongsaf aan meer blootgesteld aan de schadelijke stoffen in sigaretten doordat het aandeel kwetsbare vrouwen dat rookt tijdens en na de zwangerschap hoger ligt in vergelijking met meer gegoede gezinnen. Deze hogere blootstelling aan rook blijft zich verder zetten doorheen de kinder- en jonge jeugdjaren. Dit beïnvloedt niet alleen hun gezondheid op jonge leeftijd, maar het verlaagt ook de drempel bij hen om zelf roker te worden wat op zijn beurt de kans om ziek te worden en vroegtijdig te sterven verhoogt, en dus zorgt voor meer ongelijkheid in gezondheid. Eén van de manieren is via rookpreventie campagnes op school. Scholen worden vaak ingezet als kanalen om gezondheidsboodschappen te verspreiden omdat op die manier veel jongeren tegelijkertijd kunnen worden bereikt, ook kwetsbare jongeren. Wetenschappelijke studies tonen echter aan dat schoolcampagnes in het algemeen minder goed werken voor kwetsbare groepen, aangezien deze campagnes niet vertrouwd aanvoelen voor die jongeren (“ver-van-hun-bed-show”) en ze zich er niet door aangesproken voelen. Er is dus een andere aanpak nodig. Wereldwijd zien we een sterk toenemende interesse in de mogelijkheden van sport en recreatie als middelen om gezondheidsboodschappen onder jongeren te verspreiden, en zeker in achtergestelde buurten. Wetenschappelijke bevindingen lijken erop te wijzen dat dit vooral komt omdat jongeren zich in die groepen goed voelen en zich omringd weten met gelijkgestemde jongeren en jeugdwerkers die hen begrijpen en die ze vertrouwen, wat hen positief kan stimuleren om met zichzelf en hun gezondheid bezig te zijn. Het is dus een veelbelovende piste om te onderzoeken of we via sport en recreatie aan rookpreventie kunnen doen bij kwetsbare jongeren. Het doel van dit project is dan ook om in een eerste fase inzicht te krijgen in hoe sport en recreatie kunnen ingezet worden als kanalen voor rookpreventie bij kwetsbare jongeren. Hiermee willen we achterhalen hoe jeugdwerkers die sport en recreatie activiteiten begeleiden het beste rookpreventie boodschappen kunnen aanbrengen, en wat er werkt en niet werkt bij de jongeren. Realist methodology wordt hier gebruikt als kader, waarbij zowel literatuuronderzoek als kwalitatieve onderzoeksmethoden toegepast worden. Vanuit die opgedane kennis en inzichten willen we in een tweede fase van het project een interventie ontwikkelen en uittesten binnen organisaties die sport en recreatie aanbieden aan kwetsbare jongeren. Hierbij combineren we het Intervention Mapping Protocol met een participatieve aanpak. Hierbij worden verschillende stappen doorlopen, gaande van het formuleren van doelen, het selecteren van technieken tot het ontwerpen, pre-testen en implementeren van de interventie, waarbij heel nauw wordt samengewerkt met jongeren en jeugdwerkers. Om de participatief ontwikkelde interventie uiteindelijk te evalueren, maken we gebruik van een geclusterde randomized controlled trial waarbij verschillende sport- en recreatiewerkingen overheen Vlaanderen random toegewezen zullen worden aan de interventie- of controlegroep. Dit project zal zorgen voor nieuwe inzichten over hoe we kwetsbare jongeren kunnen bereiken en engageren in het kader van rookpreventie acties. Als de interventie effectief blijkt te zijn, zal een interventiepakket breed verspreid worden naar settings die werken met deze doelgroep.