Onderzoekers zijn reeds lange tijd op zoek naar de ideale onderzoekstechniek om resonantiestoornissen te diagnosticeren en de meest geschikte behandeling te selecteren. Aangezien spraakwaarneming fundamenteel perceptueel van aard is, worden spraakstoornissen, en meer specifiek resonantiestoornissen, van oudsher geëvalueerd op basis van perceptuele beoordelingen. Verschillende variabelen kunnen de spraakperceptie van de luisteraar echter beïnvloeden waardoor de betrouwbaarheid en validiteit van deze onderzoekstechniek in vraag gesteld kunnen worden. Bijgevolg werden verschillende indirecte onderzoekstechnieken ontwikkeld om de perceptuele beoordeling te ondersteunen en te objectiveren. Ondanks deze inspanningen weerspiegelt op dit moment nog geen enkele indirecte onderzoekstechniek de mogelijkheden van het menselijke oor.

Een mogelijke oplossing om de beperkingen van enkelvoudige, indirecte instrumentele technieken te omzeilen is het combineren van verschillende technieken tot een multiparametrische index. Op basis van dit principe zetten Van Lierde et al. (2007) de eerste stap in de ontwikkeling van een instrumenteel en multiparametrisch protocol om resonanctiestoornissen te onderzoeken door het ontwerpen van een ‘Nasality Severity Index’ (NSI). Het initiële doel van dit doctoraatsproefschrift was het verkennen van de mogelijke toepassingen van deze NSI als nieuwe, multiparametrische benadering voor het bepalen van hypernasaliteit in de dagelijkse klinische praktijk. Om de mogelijke invloed van persoonlijke en omgevingsfactoren op de oorspronkelijke NSI na te gaan, werden de data van 74 Vlaamssprekende kinderen zonder resonantiestoornissen (gemiddelde leeftijd (SD): jongens 8.3j (2.0), meisjes 8.4j (2.2); range 4-12j) onderzocht. Op basis van deze data werd een invloed van leeftijd en omgevingsfactoren weerhouden wat resulteerde in een grote spreiding van de NSI-waarden, zelfs bij kinderen zonder resonantiestoornissen.

Als gevolg hiervan werd een aanpassing van de oorspronkelijke NSI beoogd met de inclusie van nieuwe onderzoekstechnieken, rekening houdend met de invloed van persoonlijke en omgevingsfactoren. Bijgevolg werden bijkomende akoestische technieken om hypernasaliteit te detecteren onderzocht en geïncludeerd in een statistische analyse om vervolgens een tweede versie van de NSI af te leiden, namelijk de Nasality Severity Index versie 2.0 (NSI 2.0). Op basis van de optimale statistische discriminatie tussen 35 kinderen met hypernasaliteit en een controlegroep van 50 kinderen zonder resonantiestoornissen werd een gewogen lineaire combinatie van drie akoestische parameters samengesteld. Meer specifiek werden de nasaliteitswaarden van de klinker /u/ en van een orale tekst, bepaald door een Nasometer, en de voice low tone to high tone ratio (VLHR) van een aangehouden klinker /i/ op basis van een cutoff-frequentie van 4.47*F0Hz weerhouden als parameters van de aangepaste NSI. De formule van de aangepaste NSI is NSI 2.0 = 13.20 – (0.0824 x nasaliteitswaarde /u/ (%)) – (0.260 x nasaliteitswaarde orale tekst (%)) – (0.242 x VLHR /i/ 4.47*F0Hz (dB)). Wanneer een cutoffscore van nul gehanteerd wordt, identificeert de NSI 2.0 92% van de kinderen met hypernasaliteit en 100% van de kinderen met een normale resonantie waarbij een score onder nul overeenkomt met de aanwezigheid van hypernasaliteit.

Om deze nieuwe index toe te kunnen passen in de dagelijkse klinische praktijk werden achtereenvolgens normatieve waarden bepaald voor kinderen en volwassenen zonder resonantiestoornissen, werd de test-hertest betrouwbaarheid op korte en lange termijn onderzocht en werd de relatie tussen de perceptuele beoordeling van hypernasaliteit en de NSI 2.0 en zijn componenten bepaald. Op basis van de NSI 2.0-scores gemeten bij kinderen zonder resonantiestoornissen werd geen invloed van leeftijd en geslacht gevonden. Volwassen mannen vertoonden echter hogere NSI 2.0-scores in vergelijking met volwassen vrouwen, waarbij geen leeftijdseffect werd weerhouden. Bij het vergelijken van de data van kinderen en volwassenen werd een significant interactie-effect tussen geslacht en leeftijd gevonden waarbij volwassenen mannen hogere NSI 2.0 scores vertoonden in vergelijking met volwassen vrouwen en kinderen. Deze resultaten leidden tot het opstellen van afzonderlijke normwaarden voor de NSI 2.0 bij kinderen, volwassen mannen en volwassen vrouwen. Op basis van een intraclass correlatiecoëfficiënt (ICC) van 0.77 voor kinderen en 0.84 voor volwassenen kunnen opeenvolgende NSI 2.0-scores betrouwbaar vergeleken worden waarbij een verschil van 2.68 bij kinderen en 2.82 bij volwassenen als een werkelijk verschil beschouwd kan worden. Daarenboven werd een significante correlatie gevonden tussen de perceptuele beoordeling van hypernasaliteit en de NSI 2.0-scores waarbij een meer negatieve NSI 2.0-score overeenkomt met de aanwezigheid van meer hypernasaliteit. Ten slotte werd de NSI 2.0 toegepast om het kortetermijneffect van korte, intensieve logopedische therapie op de resonantie van patiënten geboren met een palatoschisis te objectiveren als aanvulling op de perceptuele beoordeling.

Aangezien de NSI 2.0 enkel informatie biedt over de mate van hypernasaliteit en de invloed van hoorbare nasale luchtstroom op de NSI 2.0-scores nog niet duidelijk is, blijft de inclusie van perceptuele beoordelingen bij het onderzoeken van resonantiestoornissen belangrijk. Instrumentele en perceptuele onderzoeksmethoden zijn echter complementair waarbij ze elkaars beperkingen kunnen opheffen en het kritisch denken van de clinicus kunnen bevorderen, vooral wanneer tegenstrijdige resultaten gevonden worden. In de toekomst kunnen daarenboven bijkomende akoestische correlaten van hypernasaliteit op basis van lopende spraak onderzocht worden. Besluitend kunnen we stellen dat de multiparametrische NSI 2.0 een nieuwe, meer solide techniek vormt in de diagnostiek van en therapieplanning voor personen met hypernasaliteit.

Referenties

Van Lierde, K., Wuyts, F. L., Bonte, K., & Van Cauwenberge, P. (2007). The nasality severity index: An objective measure of hypernasality based on a multiparameter approach - A pilot study. Folia Phoniatrica et Logopaedica, 59(1), 31-38. doi: 10.1159/00096548