Het aantrekken en behouden van goed opgeleide en sterke leraren is voor elke school essentieel. Toch blijkt dit geen gemakkelijke opgave. Dit zien we ook gereflecteerd in het almaar groeiende lerarentekort waarmee we in Vlaanderen (maar ook wereldwijd) worden geconfronteerd en die het onderwijs in toenemende mate onder druk zet. Naar aanleiding van dit urgentiebesef gaat men op tal van niveaus op zoek naar handvaten om het tij te keren. Ook tal van scholen zelf zijn zoekende.

Zo zijn er 216 scholen die vanuit 27 samenwerkingsverbanden tussen scholen aan de slag zijn gegaan op 1 september 2023 in proeftuinen om te experimenteren met nieuwe ideeën in de strijd tegen het lerarentekort. Bijzonder aan deze projecten is dat scholen de kans krijgen om  flexibel om te gaan met de personeelsregelgeving. De proeftuinen zullen een belangrijke signaalfunctie hebben omtrent mogelijke oplossingen die scholen(groepen) zelf zien in hun HR-beleid om het lerarentekort te keren. Zo zullen scholen onder andere inzetten op flexibelere schoolorganisatie, een schoolopdracht, professionalisering van leraren (waaronder aanvangsbegeleiding), specialisatie van leraren, versterking van de samenwerking en complementariteit tussen leraren, jobmobiliteit en/of aantrekking van andere profielen. Om deze signaalfunctie mogelijk te maken zal dit onderzoek indicaties van effecten van deze proeftuinen in kaart brengen. Hierbij wordt rekening gehouden met de grote diversiteit aan proeftuinprojecten. Sommige projecten zetten in op enkele gericht acties die tegemoetkomen aan het terugdringen van het lerarentekort; andere projecten plannen om een variëteit aan acties op te zetten die verschillende doelstellingen dienen.

Binnen dit onderzoeksproject staat een raamwerk centraal dat gebaseerd is op verschillende theoretische perspectieven omtrent strategisch-ontwikkelingsgericht personeelsbeleid, beleidstheorie, veranderingsprocessen en indicatoren van werkbaar werk.

Er worden drie onderzoeksdoelen beoogd:

1) In kaart brengen op welke beleidstheorie de proeftuinen steunen,

2) Onderzoeken welke elementen een rol spelen in het veranderingsproces dat plaatsvindt naar aanleiding van de proeftuinen

3) Bestuderen welke indicaties van effecten van de proeftuinen reeds zichtbaar zijn.

Het onderzoek hanteert hiervoor een mixed-method design waarbij een documentenanalyse, casestudieonderzoek en een surveyonderzoek gecombineerd worden.

De resultaten van dit onderzoek moeten relevant zijn voor het onderwijsbeleid en de praktijk. We willen inzicht bieden in de diversiteit van de genomen maatregelen. We beogen ook om zowel beleid als praktijk te informeren over belangrijke randvoorwaarden die spelen bij het opzetten van acties in de toekomst zoals deze die momenteel in de proeftuinprojecten worden genomen. Daarnaast willen we inzicht bieden in enkele belangrijke indicaties van resultaten en effecten van de proeftuinen. Het inzicht in indicaties van effecten op zowel het niveau van waardering en beleving als op het niveau van indicaties van werkbaar werk kan houvast bieden voor praktijk en beleid om te evalueren welke acties en welke processen in de toekomst wenselijk zijn.