Project

Geuzenhoek: Identity and Coexistence in a Protestant Enclave in Early Modern Flanders

Code
DOCT/010969
Looptijd
23-09-2016 → 27-02-2024 (Verdedigd)
Doctoraal onderzoeker
Onderzoeksdisciplines
  • Humanities and the arts
    • Early modern history
    • European history
    • Regional and urban history
    • History of religions, churches and theology
    • Study of Christianity
  • Social sciences
    • Anthropology of religion
Trefwoorden
Reformatie confessionalisme minderheid Vlaanderen Habsburgse Nederlanden Oudenaarde Horebeke Sint-Maria-Horebeke religieus Gereformeerd Protestants Protestantisme Calvinisme tolerantie co-existentie religieuze geschiedenis confessioneel religieuze tolerantie identiteit Sas van Gent Geuzenhoek Nederlandse Republiek religie Vlaamse Olijfberg confessionalisering
 
Projectomschrijving

In het hart van het vroegmoderne Vlaanderen, te midden van de alomtegenwoordige dominantie van het katholicisme, weerstond een opmerkelijke regio de heersende religieuze normen. In de dorpen Sint-Maria-Horebeke, Mater en Etikhove in het oosten van Oudenaarde, floreerde een veerkrachtige gereformeerde gemeenschap bekend als de Geuzenhoek. Deze enclave handhaafde vastberaden haar gereformeerde tradities gedurende de zeventiende eeuw en daarna, te midden van de algemene trend van katholisering in de Habsburgse Nederlanden. De Geuzenhoek kwam daardoor naar voren als een van de weinige protestantse bolwerken in een overwegend katholiek gebied. Dit proefschrift volgt nauwgezet de opmerkelijke reis van de Geuzenhoek van de zeventiende tot de achttiende eeuw en ontrafelt het mysterie van hoe deze minderheidsgemeenschap niet alleen standhield, maar ook gedijde. Met behulp van een ‘vervlochten’ microhistorische benadering onderzoekt de scriptie het leven van de Geuzenhoek-bewoners binnen de bredere context van de Lage Landen. Het proefschrift werpt licht op de creatie van een eigen confessionele identiteit en het gebruik van co-existentie-strategieën om lokale conflicten te beheersen en op te lossen. Daarmee onthult het proefschrift dat de Geuzenhoek-protestanten in het begin van de zeventiende eeuw uitzonderlijke veerkracht vertoonden, waarbij identiteitsflexibiliteit en nicodemisme werden ingezet om uitdagingen binnen hun overwegend katholieke omgeving aan te gaan. In de tweede helft van de zeventiende eeuw profiteerde de gemeenschap van geopolitieke verschuivingen, waarbij ze kansen benutte om nieuwe confessionele gebruiken te vestigen en zich te ontwikkelen van overleven naar bloei. Tegen de achttiende eeuw maakte de Geuzenhoek zich succesvol los van de katholieke gemeenschap, zoals bleek uit ceremonies rond cruciale levensgebeurtenissen zoals huwelijk en doop, wat de volledige confessionalisering van de gemeenschap markeerde. Een cruciaal aspect van deze transformatie was de formalisering van een gedoogbeleid in de achttiende eeuw. Deze overgang van een informeel samenleven op basis van impliciete grenzen in de zeventiende eeuw naar een meer gestructureerde vorm van officieel erkend gedogen vertoont interessante parallellen met ontwikkelingen in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Ondanks significante verschillen in de omvang van religieuze minderheden tussen de twee regio’s, zijn er dus opmerkelijke gelijkenissen waar te nemen. Door een genuanceerd perspectief te bieden op de complexiteit en veerkracht van protestantse identiteiten na de transformerende zestiende eeuw, daagt “Geuzenhoek: Identity and Coexistence in a Protestant Enclave in Early Modern Flanders” heersende historische narratieven uit die het protestantisme in de Habsburgse Nederlanden na de Reformatie vaak over het hoofd zien. Geworteld in archiefbronnen en verrijkt door een diepgaande betrokkenheid bij bestaand onderzoek, draagt dit proefschrift aanzienlijk bij aan ons begrip van het religieuze leven in het vroegmoderne Vlaanderen. Het onthult een boeiend verhaal van dynamiek binnen een protestantse minderheid en verbetert daarmee ons begrip van de bredere context van Europese religieuze geschiedenis.