In 1561 werd in Antwerpen een groot rederijkersfeest gehouden met als centrale kwestie: “Dwelck den mensche aldermeest tot consten verwect?” Het werd een zelfbewuste viering van humanistische kennis en renaissancekunst, niet alleen door een kleine elite, maar door brede groepen binnen de stedelijke samenleving. Door de censuur van de centrale overheid werden religieuze thema’s vermeden. De spanningen namen echter toe en in het ‘wonderjaar’ 1566 kwam het tot een grote uitbarsting. Iconoclasten (vaak gewone mannen, vrouwen en jongeren, gedreven door de protestantse afwijzing van de verering van religieuze objecten) vernielden met hun werktuigen de interieurs van de meeste Antwerpse kerken.

Dit voorbeeld laat zien dat religieuze ideeën en artistieke opvattingen in de vroegmoderne Nederlanden niet beperkt waren tot de ivoren toren van geleerden, kunstenaars of theologen. Het waren actieve en dynamische concepten die in diverse sociale en politieke contexten werden toegeëigend door verschillende actoren, die er telkens nieuwe betekenissen aan gaven. Deze wisselwerking tussen cultuur, religie en bredere maatschappelijke ontwikkelingen staat centraal in mijn onderzoek. Het methodologisch uitgangspunt is een historisch-antropologische benadering van praktijken, rituelen, objecten, beeldvorming en groepsculturen. De nadruk ligt op de geografische regio van de Lage Landen, maar er is steeds aandacht voor overeenkomsten en verschillen met ontwikkelingen in andere regio's.